معمای 15 میلیارد دلاری!

اکرم رضائی نژاد

در ماه های اخیر، خاموشی های گسترده و مکرر در سراسر کشور، زندگی روزمره مردم و فعالیت های اقتصادی را مختل کرده است. در حالی که مسئولان، عوامل مختلفی مانند افزایش دما، مصرف بالا و فعالیت ماینرها را مقصر می دانند، کارشناسان معتقدند مشکل اصلی نه کمبود ظرفیت تولید، بلکه ضعف مدیریت، تأخیر در احداث نیروگاه ها و عدم اجرای برنامه های مدیریت مصرف است.

از سوی دیگر، توسعه انرژی های تجدیدپذیر به عنوان راه حلی پایدار مطرح می شود، اما ابهامات در تأمین مالی و اجرای پروژه ها، آینده این بخش را تحت الشعاع قرار داده است.

به گزارش عصراقتصاد، محمود کمانی، رئیس سازمان انرژی های تجدیدپذیر، اخیراً در مراسم امضای تفاهم نامه تأمین مالی احداث نیروگاه های تجدیدپذیر از محل منابع صندوق توسعه ملی، به آمارهای تامل برانگیزی اشاره کرد.

وی گفت: 80 میلیارد لیتر سوخت مایع سالانه در نیروگاه های کشور مصرف می شود که با قیمت صادراتی 1.45 دلار برای هر لیتر مازوت، ارزشی معادل 15 میلیارد دلار دارد.

کمانی افزود: اگر این سوخت به جای مصرف در نیروگاه های فرسوده، صادر شود، می توان با درآمد حاصل از آن 30 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر احداث کرد.

معاون وزیر نیرو برنامه وزارت نیرو برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر را برنامه ای جامع دانست و افزود: تعهد اولیه احداث 10 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر بود.

کمانی ادامه داد: اخیراً در جلسه شورای عالی انرژی مصوب شد در یک دوره 5 ساله 30 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر احداث شود.

معاون وزیر نیرو به مصوبه شورای عالی انرژی برای احداث 15 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر اشاره کرد و گفت: چهارهزار و 500 مگاوات آن با قید فوریت احداث می شود و 10 هزار مگاوات هم به تدریج اجرایی خواهد شد.

با این حال، سوال این است که چرا با وجود این برنامه ها، پیشرفت محسوسی در کاهش وابستگی به سوخت فسیلی دیده نمی شود؟

خاموشی ها؛ ناترازی یا سوءمدیریت؟

در همین رابطه خبرگزاری مهر نیز گزارشی منتشر کرد مبنی بر اینکه برخلاف ادعای برخی مقامات، آمارها نشان می دهد ایران هنوز به مرحله ناترازی تولید و مصرف نرسیده است.

مطابق تعاریف فنی، ناترازی برق به معنای اختلاف میان حداکثر مصرف و حداکثر توان تأمین شده است. بر اساس آمار رسمی شرکت توانیر، حداکثر توان تولیدی کشور در تابستان گذشته 65 هزار مگاوات بوده است. در مقابل، اوج مصرف ثبت شده در اردیبهشت امسال از 60 هزار مگاوات فراتر نرفته است. به بیان دیگر، حتی بدون در نظر گرفتن ظرفیت های جدیدی که طی یک سال گذشته به شبکه اضافه شده، کشور در حال حاضر با مازاد 5 هزار مگاواتی مواجه است و از منظر فنی، هنوز به مرحله ناترازی نرسیده است.

علل واقعی خاموشی ها

1. تأخیر در احداث نیروگاه ها

در زمینه توسعه ظرفیت تولید، طبق تعهد وزارت نیرو به ستاد اقتصادی دولت، مقرر بود تا پیش از آغاز فصل گرم سال جاری، حدود 8 هزار مگاوات ظرفیت جدید نیروگاهی (حرارتی و تجدیدپذیر) به شبکه اضافه شود. با این حال، پیشرفت کند پروژه ها مانع از تحقق این هدف شده است.

شایان ذکر است در آغاز به کار دولت چهاردهم، حدود 8200 مگاوات نیروگاه نیمه تمام با میانگین پیشرفت 42 درصد وجود داشت که طبق برنامه باید ظرف یک سال تکمیل می شدند.

2. بهره برداری ناقص از ظرفیت موجود 

هم اکنون بیش از 11 هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی به دلایلی نظیر تأخیر در تعمیرات، خرابی های خارج از برنامه و عدم تأمین قطعات از مدار خارج شده اند. این در حالی است که مطابق روال سال های گذشته، تمامی تعمیرات باید تا 15 اردیبهشت به پایان می رسید و آمادگی کامل برای تأمین برق تابستان فراهم می شد.

علاوه بر این، حدود 2000 مگاوات ظرفیت نیروگاهی متعلق به سایر دستگاه ها نظیر وزارت نفت یا دفاع، به دلیل عدم توافق، در مدار شبکه سراسری قرار نگرفته و به نوعی بلااستفاده مانده اند.

3. شکست در مدیریت مصرف 

برنامه های تعدیل مصرف در بخش های خانگی، صنعتی و کشاورزی اجرا نشده است. به عنوان مثال، اگر مصرف در ساعات اوج کاهش یابد، نیاز به خاموشی ها 50٪ کمتر می شود.

در صورت مدیریت بهینه، 21 هزار مگاوات ظرفیت اضافه قابل استفاده بود و نه تنها خاموشی رخ نمی داد، بلکه امکان صادرات برق نیز فراهم می شد.

توسعه انرژی های تجدیدپذیر؛ وعده ها یا واقعیت ها؟

وزیر نیرو در ابتدای دولت چهاردهم، وعده داد که با کمک بخش خصوصی، 50 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در 5 سال احداث شود. اما موانعی برای این کار وجود دارد.

در صورتی که برای 100 مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر به 30 میلیون دلار نیاز باشد برای احداث 30 هزار مگاوات نیروگاه تجدید پذیر 9 میلیارد دلار تأمین مالی باید صورت بگیرد این در حالیست که صندوق توسعه ملی وعده 3 میلیارد دلار برای ساخت 30 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر را داده است یعنی تنها یک سوم از منابع مورد نیاز مورد نیاز را تأمین می کند و مابقی آن باید از طریق بخش خصوصی که کمتر رغبتی برای سرمایه گذاری در این بخش دارد تأمین شود. اما انطور که محسن طرز طلب گفته است تنها 10 درصد منابع وعده داده شده (250 میلیون دلار) از طریق صندوق توسعه ملی وصول شده است.

سوال این است که اگر صندوق توسعه ملی تنها 3 میلیارد دلار از 9 میلیارد دلار مورد نیاز را تأمین می کند، چگونه قرار است 30 هزار مگاوات محقق شود؟ 

از سوی دیگر، تفاهم نامه مپنا و ساتبا برای ساخت 3000 مگاوات نیروگاه، به دلیل عدم جذب مالی، مسکوت مانده است.

پروژه 540 مگاواتی نیز به گفته محمد اولیا مدیر عامل گروه مپنا تقریباً آغاز و اقدامات مقدماتی آن انجام شده است اما متأسفانه هنوز پول قطعی مربوط به عملیات اجرا به پروژه نرسیده که امکان سرعت بخشی به این پروژه وجود داشته باشد. برای 540 مگاواتی اجرای آن بر عهده ما بوده به سرمایه ای 150 میلیون دلار معادله ای نیاز دارد.

وابستگی به واردات پنل های خورشیدی نیز از موانع به شمار می رود چرا که 80٪ پنل های مورد نیاز از خارج وارد می شود و تولید داخلی تنها 20 درصد از نیاز کشور را پوشش می دهد.

پروژه های در حال اجرا

120 مگاوات نیروگاه خورشیدی آفتاب شرق (وابسته به فولاد مبارکه) اخیراً راه اندازی شد و 150 تا 200 مگاوات دیگر تا پایان تابستان به شبکه اضافه می شود.

در هر حال، ایران با داشتن بالاترین پتانسیل انرژی خورشیدی در خاورمیانه، می تواند به قطب تولید برق پاک تبدیل شود، اما عدم عزم جدی در تأمین مالی و مدیریت منابع، این فرصت را به تهدیدی برای بحران برق تبدیل کرده است.

تگ ها اخبار برگزیده توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر سوخت فسیلی نیروگاه های تجدیدپذیر